Ispaniya g‘arbidagi sun’iy ko‘l tubidan qariyb ellik yil deganda “mahalliy Stounxenj” yana bo‘y ko‘rsatdi. Bu qariyb 7 ming yillik tarixga ega bo‘lgan tosh ustunlari bo‘lib, u OAVda “ispan Stounxenji” ham deyiladi.

Ispan Stounxenji yoki, mahalliy tilda aytganda, Dolmen Guadalperal taxminan 1,8 metr va undan yuqori balandlikka ega bo‘lgan 150 ta tik turuvchi tosh ustunlaridan iborat ulkan doira shaklidagi joydir. Arxeologlarning fikricha, bu toshlarni odamlar miloddan 4–5 ming yillar avval barpo qilgan ekan. Agar bu rost bo‘lsa, demak, Dolmen Guadalperal Angliyadagi o‘sha mashhur Stounxenj yodgorligidan ham qadimiyroq ekani oydinlashadi. Eslatib o‘tamiz, Stounxenj miloddan avvalgi 2440–2100-yillar orasida tiklangan.


Ispaniyadagi tarixiy tosh ustunlarni Valdekanyas suv ombori o‘z domiga tortgan bo‘lib, uni faqat havzadagi suv sathi pasaygandagina ko‘rish mumkin bo‘ladi. Oxirgi marotaba Valdekanyasda suv sathi bundan 50 yil muqaddam shu darajada pastlagan edi. Keyingi yillarda esa Dolmen Guadalperal tosh ustunlarini birov ko‘rgan emas. Biroq 2019-yil yozi ko‘p mamlakatlarda bo‘lgani singari Ispaniyada ham o‘ta issiq (rekord darajada) hamda qurg‘oqchil bo‘lgani sababli Valdekanyas ko‘lidagi suv sathi keskin pasaygan. Natijada Dolmen Guadalperal tosh ustunlari yana suv ostidan bo‘y ko‘rsatdi.

Ehtimol, bu tosh ustunlar ustida qachonlardir ulkan plita shift sifatida o‘rnatilgan bo‘lsa kerak va uning ichida qadimgi odamlar qandaydir marosimlarni bajargan bo‘lishsa ehtimol.

Toshlarning birida, aniqrog‘i, ularning eng kattasida odam tanasi shakli o‘yib chizilgan. Katta ehtimol bilan bu Dolmen Guadalperal ichkarisiga kirish eshigining belgisi bo‘lgan bo‘lsa kerak. Unga qarama-qarshi tarafdagi toshda esa qandaydir tushunarsiz egri-bugri chiziq bor. Bu haqda olimlarda ikki xil taxmin mavjud. Ulardan birida bu egri chiziq ilonni ifodalagan deyilsa, ikkinchi fikr anchayin pragmatik bo‘lib, u ko‘lga yaqin hududdan oquvchi Taxo daryosini bildiradi deyiladi. Ikkinchi taxmin to‘g‘ri bo‘lsa, demak, Dolmen Guadalperaldagi bu o‘yilgan rasm tarixdagi ilk xarita ham bo‘lishi mumkin.

Ispan Stounxenji ilk bora 1920-yillarda aniqlangan edi. Biroq bu haqdagi ilk ilmiy ma’lumotlar 1960-yillarga kelibgina paydo bo‘lgan. Afsuski, bu paytga kelib bebaho tarixiy yodgorlik bo‘lgan ushbu tosh ustunlarni suv bosib bo‘lgan edi. Chunki ular turgan hududda diktator Franko buyrug‘i bilan sun’iy ko‘l tashkil qilingan va to‘g‘on qurilib, tosh ustunlar cho‘ktirib yuborilgan. Hozirda bu to‘g‘on orqali mahalliy GESga suv ochiladi.

To‘g‘on qurilganidan buyon ba’zi qurg‘oqchil yillar tosh ustunlarning eng yuqori qismi sal-saldan suv yuzasida ko‘rinib qolar edi. Biroq suv omboridagi suv sathi hech qachon bu qadar pasaymagan. Hozirda suv shu darajada kamki, Dolmen Guadalperal toshlari tag-tugi bilan namoyon bo‘lmoqda.

Mutaxassislarning fikricha, kuzgi va qishki yog‘ingarchilik tez fursatda yana ko‘lni to‘ldirib qo‘yadi va toshlar yana suvga cho‘madi. Mahalliy aholi orasidagi faollar esa ma’muriyat bilan kelishgan holda vaziyatdan foydalanib qolish, ya’ni Dolmen Guadalperalga sayyohlarni jalb etish kerak degan fikrlarni ilgari surmoqda. Shuningdek, toshlarni boshqa joyga ko‘chirish fikri ham o‘rtaga tashlangan. Biroq arxeologlarga bu fikr ma’qul kelmayapti. Chunki ko‘chirish asnosida bu tarixiy obidaga shikast yetishidan katta xavotir bor.скачать dle 10.5фильмы бесплатно